Η ΧΑΡΙΣ ΤΩΝ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ

 «Πόσαι μοι πανηγύρεις καθ΄ έκαστον των του Χριστού μυστηρίων»! 

Ούτως αναφωνεί εξιστάμενος δια την άφατον κένωσιν του Θείου Λόγου, Γρηγόριος ο Θεολόγος. «Πόσαι μοι πανηγύρεις»! Πόσαι φάσεις του απολυτρωτικού έργου του Κυρίου Ιησού, αρχόμεναι από της σεπτής Γεννήσεώς του και περατούμεναι εις την ένδοξον Ανάληψίν του! Και συνεχίζει, συνεχόμενος από τας θεολογικάς του θεωρίας, ο θείος Πατήρ της Εκκλησίας: «Ων απάντων κεφάλαιον εν, η εμή τελείωσις και ανάπλασις και η προς τον πρώτον Αδάμ επάνοδος». Ιδού ολόκληρον το περιεχόμενον της θείας Επιφανείας. «Η εμή τελείωσις και ανάπλασις». Ο άγιος Γρηγόριος ο Νανζιανζηνός βλέπει την ανάπλασιν της ανθρωπίνης φύσεως και τελείωσιν εις τον Ιορδάνην, ως την βασικήν πράξιν της «προς τον πρώτον Αδάμ επανόδου» ως άλλωστε διδάσκει η Εκκλησία του Χριστού, ψάλλουσα το ιαμβικόν τροπάριον: «χρίεις τελείων την βρότειον ουσίαν…». Χωρίς την πτώσιν των πρωτοπλάστων και την αχρείωσιν της εν ημίν θείας εικόνος, ποίον νόημα θα είχεν η σάρκωσις του Λόγου; Και τι θα εχρειάζετο το Βάπτισμα εν τοις Ρείθροις του Ιορδάνου, αν όχι δια ν΄ αποπλύνη την ρυπωθείσαν υπό της αμαρτίας «βρότειον ουσίαν;».

Το πλέον εκφραστικόν τροπάριον της Γεννήσεως του Σωτήρος είναι αυτό, που ψάλλει η αγία Εκκλησία μας. «Ρεύσαντα εκ παραβάσεως, Θεού τον κατ΄ εικόνα γενόμενον, όλον της φθοράς υπάρξαντα, κρείττονος επταικότα θείας ζωής, αύθις αναπλάττει ο σοφός δημιουργός…». Μεταξύ των δύο αυτών πόλων εξελίσσεται η περί της θείας οικονομίας θεολογία. Της πτώσεως και της αναπλάσεως. Οι άγιοι Πατέρες επέμενον ιδιαιτέρως επί των σημείων αυτών, διότι, ως περί κέντρον, στρέφεται όλη η Χριστολογία και η Σωτηριολογία με όλας τας συνεπείας των. Η αγία Ορθοδοξία μας διετήρησεν έντονον την μνήμην, εξ ίσου αμφοτέρων των πόλων, αρνητικού και θετικού και ολόκληρος η ζωή της, η διδασκαλία της, η περί πνευματικής ζωής υποτύποσις, η Μυστική της θεολογία, ο Ασκητισμός, ο Ησυχασμός, το περί θεώσεως της ανθρωπίνης φύσεως δόγμα, θεμελιούνται επί της διατυπώσεως: «Το απρόσληπτον αθεράπευτον· ο δε ήνωται τω Θεώ, τούτο και σώζεται». Ιδού η εξήγησις της Σαρκώσεως: Η ενσωμάτωσις, η ενχρίστωσις. Μόνον υπό την αδιάλειπτον αίσθησιν της αναπλάσεως, υπό του Κυρίου Ιησού, της πεπτωκυίας ανθρωπίνης φύσεως και της θεώσεώς της, ως ηνωμένης τω Χριστώ, δυνάμεθα να οδεύωμεν ορθώς εις την επίγειον ζωήν μας. Μόνον ούτω κατορθώνομεν να μορφώσωμεν αληθή αντίληψιν της απείρου πνευματικής μας αξίας.

Χωρίς την μυστικήν εξάρτησιν της ψυχής από την έντονον μνήμην της πτώσεως, εξαγοράς και θεώσεώς της, δεν γνωρίζει κανείς «πόθεν έρχεται και που υπάγει». Ευρίσκεται αιωρούμενος εις την άβυσσον της αγνωσίας. Άνευ φωτός, άνευ προσανατολισμού, τραγική ούτος σύνθεσις λογικότητος και αλογίας. Δια τούτο η Εκκλησία υπογραμμίζει τόσον πανηγυρικώς την «τελείωσιν της βροτείου ουσίας» εν τω Ιορδάνη, ως βασικού Μυστηρίου. Ως «ανάπλασιν και προς τον πρώτον Αδάμ επάνοδον». Ως «κεφάλαιον» της σωτηρίας. Ως απόπλυσιν του προπατορικού ρύπου. Ως θύρας δι΄ ης εισερχόμεθα εις τον Παράδεισον. Ως αλλοτρίωσιν από των εντός των καρδιών και των σωμάτων, σατανικών ενεργημάτων. Ως θωράκισίν μας έναντι των αοράτων εχθρών. Ως αμφίεσιν «χιονοφεγγούς στολής, εξ ύδατος και Πνεύματος». Ως ανακαίνισιν συμπάσης της φύσεως και της ζωής. Ως χριστοποιήσεώς μας. Επόμενοι τοις αγίοις Πατράσι, φρονούμεν, ότι το Μυστήριον του αγίου Βαπτίσματος αποτελεί το θεμελιωδέστερον γεγονός της σωτηρίας της αθανάτου ψυχής. Διότι, εκτός των ανωτέρω θείων δωρημάτων, ενέχει και την σημασίαν συνθήκης του Θεού μετά του αποδεχομένου το Βάπτισμα ανθρώπου. Ποίον το περιεχόμενον της συνθήκης; Η υπόσχεσις τηρήσεως της διδομένης εν τω Μυστηρίω τούτω χάριτος του Αγίου Πνεύματος και της συντηρήσεως της καθαρότητος της ψυχής. Δια τούτο υπεμνήσαμεν, το πόσην σημασίαν αποδίδει η Εκκλησία εις την καλλιέργειαν της εντόνου μνήμης της υπό του Βαπτίσματος γεννωμένης νέας ζωής. Και διατί η λήθη του μεγίστου τούτου Μυστηρίου άγει εις μυρίας πλάνας και εις την απώλειαν του ορθού προσανατολισμού. Πράγματι. Κατά τους αγίους Πατέρας, ο βαπτισθείς ανέλαβε την υποχρέωσιν έναντι του Θεού, όπως τηρήση αμόλυντον την αναπλασθείσαν εν ημίν θείαν εικόνα – το «κατ΄ εικόνα» -- και ανέλθη εις την κατά το δυνατόν ομοίωσιν προς τον Θεόν. Αυτό, βεβαίως, δια των υπαρχουσών εν τη ψυχή δυνατοτήτων και της ενεργείας του Αγίου Πνεύματος. Ακριβώς δια τον σκοπόν αυτόν εδόθησαν και αι θείαι εντολαί. Των θείων εντολών η σκοπιμότης είναι, όπως διατηρήσουν την καθαρότητα της ψυχής και βοηθήσουν εις την ομοίωσιν προς τον Θεόν.

Έξω του σκοπού αυτού, κατά την Ορθόδοξον διδασκαλίαν, των εντολών η αποστολή παραμορφούται. Και ή ερμηνεύονται με μίαν εγκόσμιον σκοπιμότητα, καθ΄ ην μετρούνται τα αγαθά έργα – Παπισμός – ή αχρηστεύονται, ως της πίστεως μόνης σωζούσης – Προτεσταντισμός. Και η μία άποψις και η ετέρα προϋποθέτουν βαθυτάτην άγνοιαν, της επί θεώσει του ανθρώπου Σαρκώσεως του Θεού Λόγου, αρχής γενομένης εν τοις ρείθροις του Ιορδάνου… Και μόνον η ετεροδιδασκαλία αυτή εκ μέρους των αιρετικών είναι αρκετή δια να αποκαλύψη το χάσμα, όπερ υφίσταται μεταξύ της Ορθοδοξίας και αυτών και να καταδείξη πόσον διεστραμμένην θεολογίαν ανέπτυξαν. Ίσως να μην είναι ασυμβίβαστος προς το κλίμα της εορτής των Θεοφανείων, η υπόδειξις του κινδύνου εκ της αναστροφής, των ακαίρων και αμεθόδων διαλόγων, με τους αιρετικούς, απογυμνώσαντας την θείαν Οικονομίαν της Σαρκώσεως από την Θεοποιόν Θεολογίαν. Αφήνομεν το ότι, καταβιβάσαντες εις ηθικιστικά επίπεδα την επί θεώσει του ανθρώπου ενανθρώπησιν του Θεού, διέστρεψαν και αυτήν την πρώτην μυστηριακήν πράξιν του αγίου Βαπτίσματος, εις τρόπον ώστε η Ορθοδοξία να τους θεωρή αβαπτίστους. Δεν αρκεί η αποταμίευσις εν τοις κόλποις της Ορθοδόξου Εκκλησίας του «πλούτου της θεολογίας» των Αγίων Πατέρων. Είναι απαραίτητον, ως ποιμαίνουσα και διδάσκουσα ιερωσύνη, να ανανεώνη την διδασκαλίαν της, προφυλάττουσα ούτω τα τέκνα της, θεολογούντα ή μη, από τας επιδράσεις των αιρετικών, οίτινες τόσον χαμηλά έρριψαν το έργον της αγγελοποιήσεως του ανθρώπου, υπό του «τελειώσαντος την βρότειον ουσίαν» εν τω Ιορδάνη Κυρίου Ιησού. Διότι, ιδίως κατά τα τελευταία έτη, έκδηλα συμπτώματα νοθεύσεως της θεολογίας μας παρετηρήθησαν εις εκτεταμένην κλίμακα εν τω χώρω της Ελλαδικής Εκκλησίας, αι συνέπειαι των οποίων ήδη καταφαίνονται. Και αυτό αποτελεί μέγα κακόν, όχι μόνον δια τον Ορθόδοξον λαόν μας, αλλά και δια τους πάσης φύσεως πεπλανημένους, οίτινες ουδαμού βλέπουν το λυτρωτικόν φως, όπερ επαγγέλλεται ότι κατέχει η Ορθόδοξος Εκκλησία και όντως κατέχει.

Πόσον πνευματικόν κάλλος δεν χαρίζει εις την τέως εσκοτισμένην υπό του προπατορικού αμαρτήματος ψυχήν το άγιον Ορθόδοξον Βάπτισμα! Και μόνη η ρήσις του Αποστόλου Παύλου: «όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύσασθε», είναι αρκετή, δια να φανερώση το θείον και άρρητον κάλλος της ούτως ενδυομένης τον Χριστόν ψυχής. Εφ΄ όσον «ο Χριστός κατοικεί εις τας καρδίας ημών, εις ον απόκεινται πάντες οι θησαυροί της σοφίας και της γνώσεως απόκρυφοι» κατά τον θείον Παύλον, πρέπει να συμπεράνωμεν πόσον σοφή, πόσον γνωστική και ωραία γίνεται η χριστοφόρος δια του αγίου Βαπτίσματος ψυχή του ανθρώπου… Πόσην μακαριότητα αισθάνεται η διατηρούσα την καθαρότητά της ψυχή, πόσην λάμψιν του αγίου Πνεύματος ακτινοβολεί, ποίον θεϊκόν κάλλος αντιφεγγίζει, ως ηνωμένη εις το σώμα του Χριστού. Υπάρχει εις ακατάγνωστος ναρκισσισμός, εις αυτοθαυμασμός θείος εντός της αγίας Ορθοδοξίας μας. Να στρέφεσαι εντός της καρδίας σου και να βλέπης την «Βασιλείαν του Θεού», με τα άφραστα κάλλη της. Και, αδυνατών να ανθέξης εις τους παφλασμούς του αγίου Πνεύματος, να αναλύεσαι εις ύμνους και ωδάς πνευματικάς. Να θαυμάζης και να εξίστασαι βλέπων τον εαυτόν σου μέσα εις το άκτιστον φως. Και πλήρης, κατά χάριν, αγαθότητος, να ζητής με γλυκύτατον κλαυθμόν από τον Θεόν, να εισαγάγη όλους τους ανθρώπους εις την Βασιλείαν Του. Να συγχωρήση δε και να σώση και αυτούς ακόμη τους δαίμονας!... Αυτήν την έλλαμψιν και αυτό το θείον πυρ του Παρακλήτου, αυτήν την αγάπην είχον εις τας καρδίας των οι άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας μας, όλοι οι άγιοι της Ορθοδοξίας. Ήτο το ίδιον πυρ και το ίδιον φως, όπερ έλαβον εν τω αγίω Βαπτίσματι – δι΄ ων ανεπλάσθη το «κατ΄ εικόνα». – Και δια της εργασίας των εντολών το ηύξησαν, φθάσαντες εις το «καθ΄ ομοίωσιν» γενόμενοι κατά χάριν θεοί!...

Αλλ΄ η χάρις εκ του Αγίου Βαπτίσματος αναχωρεί, ημών αμαρτανόντων. Και τότε; Μας απομένει έτερον Βάπτισμα. Το Βάπτισμα της μετανοίας, των δακρύων. «Και δάκρυον στάξαν – λέγει ο Νύσσης Γρηγόριος – εκ συνοχής καρδίας, ισοδυναμεί τω λουτρώ» -- δηλαδή  τω πρώτω Βαπτίσματι. Τούτο όμως μόνον επί μη θανασίμων αμαρτημάτων. Τα πολυχρόνια όμως και θανάσιμα αμαρτήματα, τα γνωστά επτά, απαιτούν πολλά δάκρυα και πολύν μόχθον και πολύν χρόνον, δια να αποπλυθούν και δια να κατοικήση εν τη ψυχή η φυγαδευθείσα θεία Χάρις. Διότι, ως λέγουν οι Πατέρες, αποβαίνουν αι χρόνιαι αμαρτίαι πάθη, «σκληραί ουσίαι», δυσκόλως μεταβαλλόμεναι, αι οποίαι αχρειώνουν πάλιν το «κατ΄ εικόνα». Η αγία Εκκλησία μας ανακρίνει και αξιολογεί τα τέκνα της βάσει των «καρπών του Πνεύματος» (Γαλάτας Ε΄ 22-26) και της εν τω αγίω Βαπτίσματι καθαρθείσης «εικόνος». Και αναλόγως πραγματεύεται την ιατρείαν των νοσούντων ψυχικώς. Δεν αρκείται εις την εξωτερικήν τακτοποίησιν των ηθών, αλλ΄ αναζητεί πάντοτε να αναστηλώση την πεσούσαν πάγκαλον «εικόνα» του Θεού. «Όπου κάθαρσις, κατά τον Θεολόγον Γρηγόριον, εκεί έλλαμψις· άνευ του πρώτου, το δεύτερον ου δίδεται». Και όλαι αι πράξεις αι καλαί, και όλαι αι διακονίαι, όλαι αι εντολαί του Χριστού, εάν δεν αποβλέπουν εις την κάθαρσιν, την έλλαμψιν, την κτήσιν του Αγίου Πνεύματος, είναι προφανές ότι δεν ενεργούνται ορθοδόξως.

Μόνον ωραϊζόμενοι κατά τον έσω άνθρωπον, δια του Αγίου Πνεύματος, δυνάμεθα να λεγώμεθα τέκνα του Θεού, νικήσαντα τον κόσμον. Η δε αρχή του φωτισμού μας, της υιοθεσίας, της τελειώσεως, της αθανασίας μας, γίνεται μόνον από την Ορθόδοξον ιεράν Κολυμβήθραν. «Βαπτιζόμενοι φωτιζόμεθα· φωτιζόμενοι, υιοθετούμεθα· υιοθετούμενοι, τελειούμεθα· τελειούμενοι, αποθανατιζόμεθα», ως λέγει ο ίδιος άγιος Γρηγόριος. Και αν απολέσωμεν την «βασίλειον χάριν» εξ αμαρτιών; Έχομεν, είπομεν, τα δάκρυα της μετανοίας, τόσον απαραίτητα εις εκτεταμένην κλίμακα σήμερον. Ας μη αναφέρωμεν εν άλλο Βάπτισμα, το του αίματος του μαρτυρίου «ο και αυτός Χριστός εβαπτίσατο· και πολύ γε των άλλων αιδεσιμώτερον, όσω δευτέροις ρύποις ου μολύνεται», το οποίον ο Κύριος επιφυλάσσει εις τους εκλεκτούς Του. Πως όμως να αντιπαρέλθωμεν το τελευταίον Βάπτισμα, όπερ επιφυλάσσεται εις τους διαφόρους αιρετικούς και σχισματικούς; Περί του οποίου η μεν Εκκλησία ψάλλει· «Εν πυρί βαπτίζει τελευταίω Χριστός, τους απειθούντας και μη Θεόν φρονούντας αυτόν…». Ο δε άγιος Γρηγόριος λέγει· «Ούτοι μεν, (οι αιρετικοί)  ει μεν βούλονται την ημετέραν οδόν και Χριστού, οι δε μη, την εαυτών πορευέσθωσαν· τυχόν εκεί τω πυρί βαπτισθήσονται τω αιωνίω και τελευταίο βαπτίσματι, τω επιπονωτέρω τε και μακροτέρω ο εσθίει ως χόρτον την ύλην και δαπανά πάσης κακίας κουφότητα…». Κεφάλαιον δ΄ επί τούτοις: αδιάλειπτον μνήμην του αγίου Βαπτίσματος, ως σωστικού, ως φεγγοειδούς, ως αρρήτου κάλλους, ως αγιότητος και ως συνθήκης μετά του Θεού προς τήρησιν. Και για την επιτυχία του σκοπού, «αδιαλείπτως προσεύχεσθαι».

αθωνικά άνθη