Τη Κ΄ (20η) Νοεμβρίου, μνήμη των Αγίων Μαρτύρων ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ, ΘΕΣΠΕΣΙΟΥ και ΑΝΑΤΟΛΙΟΥ.

Ευστάθιος, Θεσπέσιος και Ανατόλιος οι Άγιοι Μάρτυρες ήσαν κατά τους χρόνους του βασιλέως Μαξιμιανου, εν έτει τ΄ (300), πατρίδα μεν έχοντες την επαρχίαν των Γαλατών της Μικράς Ασίας την τουρκιστί λεγομένην Γελάς, πόλιν δε την Γάγγραν, υιοί γονέων Ελλήνων, ονομαζομένων Φιλοθέου και Ευσεβείας, εκ των οποίων ο μεν πατήρ των ήτο από την χώραν των Γαλατών, η δε μήτηρ των από την Νικομήδειαν. Ο μεν λοιπόν Ευστάθιος κατεγίνετο εις την σπουδήν των γραμμάτων, ο δε Θεσπέσιος και Ανατόλιος μετεχειρίζοντο την τέχνην του πατρός των, όστις ήτο πωλητής ενδυμάτων.

Ο δε πατήρ των Φιλόθεος, ερχόμενος μίαν φοράν εκ της Ανατολής εις την Νικομήδειαν μετά του υιού του Ανατολίου, εδιδάχθη την εις Χριστόν πίστιν από τον συνοδοιπορούντα με αυτούς Λουκιανόν τον Πρεσβύτερον και διδάσκαλον· όθεν πεισθέντες και αυτός και ο υιός του εις τας εκείνου διδασκαλίας, επίστευσαν εις τον Χριστόν και εβαπτίσθησαν. Ο δε Ευστάθιος και Θεσπέσιος πορευόμενοι εις την Νικομήδειαν συνήντησαν τον μακάριον Επίσκοπον Νικομηδείας Άνθιμον, και διδαχθέντες παρ’ αυτού την εις Χριστόν πίστιν εβαπτίσθησαν και αυτοί. Έπειτα ο μεν πατήρ των Φιλόθεος εχειροτονήθη Πρεσβύτερος, ο δε Ευστάθιος εχειροτονήθη Διάκονος. Δεν παρήλθε πολύς χρόνος, ότε απέθανον οι γονείς των Αγίων τούτων, αυτοί δε διαβάλλονται εις τον Μαξιμιανόν ότι είναι Χριστιανοί και δέρονται με βάκλα, ήτοι με τυμπανόξυλα και κλείονται εις την φυλακήν, εις την οποίαν ελθών θείος Άγγελος έλυσε τους Μάρτυρας από τα δεσμά και λυθέντες έφαγον και έπιον. Την δε ερχομένην ημέραν παρεδόθησαν εις τα θηρία και παλαίσαντες με αυτά έμειναν αβλαβείς. Όθεν λαβών αυτούς Αντώνιος ο κόμης και φέρων εις την Νίκαιαν, τους εβασάνισε με πολλάς βασάνους, διότι εκρέμασεν αυτούς εις ξύλον και με σιδηρούς όνυχας τόσον πολύ τους κατεξέσχισεν ο απάνθρωπος, ώστε όλη η εκείσε γη εβάφη με το αίμα, έπειτα έρριψεν αυτούς εις την φυλακήν. Φανείς δε πάλιν θείος Άγγελος ηλευθέρωσεν αυτούς από τους πόνους των πληγών και τα σώματα αυτών αποκατέστησεν υγιά. Ταύτα τα παράδοξα βλέπων ο αιμοβόρος εκείνος προσέταξε να αποκεφαλίσωσι τους Μάρτυρας. Ερχόμενοι δε οι Άγιοι εις τον τόπον της τελειώσεως, παρέδωκαν αίφνης τας ψυχάς εις χείρας Θεού και έλαβον τους στεφάνους του Μαρτυρίου. Οι δε δήμιοι, φοβηθέντες μήπως κακοποιήση αυτούς ο τύραννος, διότι δεν ετελείωσαν την προσταγήν του, τούτου ένεκα, καίτοι ήσαν τα σώματα των Αγίων νεκρά, απέκοψαν όμως τας τιμίας αυτών κεφαλάς.